ایران - مشهد مقدس
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
گچ در زندگی و شعر
تهیه‌کننده: حسن عزمی
تاریخچه
گچ کلسیم سولفات آبدار طبیعی یا غیرطبیعی است و در چندین فرم بلوری یافت می‌شود. نخستین بار حدود 160 تا 200 میلیون سال پیش، زمانی که دریاها خشک شدند، لایه‌های سنگ گچ که در زیر آن‌ها به وجود آمده بودند پدیدار گشتند. گچ یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی مورد استفاده در دنیا می‌باشد که در قرون گذشته با روش‌های دیگر تولید و به صورت‌های دیگر استفاده می‌شده است.
مطابق تحقیقات زمین‌شناسان، دوران ناپدید شدن دایناسورها و پدیدار شدن لایه‌های سنگ گچ خیلی قدیمی‌تر از ایجاد تمدن‌ها بر روی زمین است. در قرن 17 پاریس پایتخت گچ بود و تمام دیوارهای چوبی خانه‌ها توسط گچ پوشانده شده بود. پادشاه فرانسه این قانون را بعد از این که لندن بزرگ در سال 1666 در اثر آتش‌سوزی از بین رفت اجباری نمود.
گچ را پس از استخراج معدن مانند آهک به کوره می‌برند و تا دمای نزدیک به 180 درجه سانتی‌گراد گرما می‌دهند تا شماری از مولکول‌های آب تبلورش را ازدست بدهد و به فرم گچ قابل به کارگیری به عنوان مصالح ساختمانی و قالب‌گیری درآید. از گچ‌های بلوری به عنوان تزئینات و... استفاده می‌شود.
اشعار
گچ در اشعار فارسی معمولاً دارای معانی مختلف است یکی از آن‌ها به معنی استحکام و دوام است که شعرهای زیادی در مورد آن است و یکی رنگ سفید آن، که گاهاً به معنی ترس و دلهره به کار می‌رود.
مزدور وار رفت به هر چاه و کارکرد
تا اوج ماه با گچ و ساروجش استوار
آری کدام مزد بهست از رضای شه
وز التفات خواجه و تأیید کردگار
***
در آن گرمابه کرد آنگاه شاهش
فرو بست از گچ و از خشت راهش
بسی فریاد کرد آن سرو آزاد
نبودش هیچ مقصودی ز فریاد
***
به سنگ و به گچ باید از قعر آب
برآورده تا چشمه آفتاب
هر آنگه که سازیم زین گونه بند
ز دشمن به ایران نیاید گزند
ز سنگ و ز گچ بود بنیاد کار
چنین باید آن کو دهد داد کار
چودیوار ایوانش آمد به جای
بیامد به پیش جهان کد خدای
***
بــه مُردادی ترین گرمـــا قسم، بدجور دلتنگم
شبیه گچ شده از دوری ات، بانوی من، رنگم
***
بر کف دست، جان بدرقه کردی
وقتی از دهانم فریاد
پرتاب شد
مغول‌ها نشان هم دادندم
گونه‌ها سرخ از سرد
و لبخندها همه گچ از لرز
منبع:
- سایت‌های اینترنتی و ویکی پدیا
