ارزیابی وضعیت فرونشست استان و شهر مشهد توسط مدیر کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق در نشست ویژه کمیسیون های آب و محیط زیست و خدمات فنی، مهندسی، مشاوره ای و عمران اتاق بازرگانی خراسان رضوی با عنوان مساله مدیریت آب و بحران فرونشست

هادی شریفی، مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق در این نشست با اشاره به خطر فرونشست در گستره شهر مشهد عنوان کرد: فرونشست زمین با توجه به خشکسالی های اخیر در مشهد با سرعتی فراتر از سال‌های گذشته در حال گسترش به سمت محدوده مرکزی شهراست؛ وضعیتی که بنا بر آخرین پردازش‌های پهنه‌ای، «تغییر محسوسی» در نرخ نشست اطراف حرم نیز ایجاد کرده و نگرانی‌ از بروز آسیب‌ در زیرساخت‌های مذهبی و شهری را افزایش داده است.
شریفی افزود: عامل اصلی فرونشست، به طور یقین مرتبط با برداشت از آب‌های زیرزمینی است و ارتباطی با گسل یا بافت طبیعی خاک ندارد. افزایش برداشت‌ آب در شمال‌غرب مشهد موجب فعال‌شدن دوباره نواحی نشست‌کرده و حرکت جبهه فرونشست به سمت منطقه ثامن و محدوده حرم شده است.
وی خاطرنشان کرد: فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد نیز در صورت ادامه برداشت های کنونی در معرض آثار این پدیده قرار خواهد گرفت. بازدیدهای میدانی نشان می‌دهد که هرچند هیچ یک از باندهای فرودگاه فعلاً در محدوده خطر قرار ندارد؛ اما برداشت آب در دشت‌های پیرامونی شرق و جنوب شرق مشهد گسترش فرونشست به سمت فرودگاه را باعث خواهد شد.

ضرورت تهیه نقشه خطر فرونشست
ایشان در ادامه بر لزوم ارائه نقشه‌های خطر پذیری فرونشست به عنوان راهکار فنی در جهت مدیریت هدفمند فرونشست های در حال وقوع و جلوگیری از بحران‌های بزرگ‌تر و اتلاف سرمایه ها تاکید کرد.
شریفی با اشاره به مشکلات دیرینه در مدیریت منابع آب و فرونشست در استان، اظهار کرد: ما در خراسان رضوی با بحران فرونشست در بسیاری از دشت‌ها روبه‌رو هستیم. فرونشست در کلان شهر مشهد با توجه به موقعیت و جایگاه خاص آن در کشور نگران‌کننده است.
وی درباره فرونشست‌هایی که در مناطق مختلف استان مشاهده می‌شود، افزود: در مشهد، به ویژه در مناطق شمال غربی و دشت مشهد- چناران، شاهد نشست‌هایی تا حدود ۱۵ تا 20 سانتی‌متر هستیم که این موضوع می‌تواند در صورت وقوع در بافت شهری به زیرساخت‌های شهری آسیب جدی وارد کند.
وی افزود: فرونشست زمین در استان قریب به دو دهه پیش آغاز شده است و در استان خراسان رضوی سال‌هاست که درگیر این مشکلات هستیم؛ اما هنوز هزینه‌های لازم برای انجام مطالعات دقیق با امکان پیش بینی و پیشگیری در مورد این موضوع به طور جدی در نظر گرفته نشده است.
او همچنین به خطرات بالقوه‌ای که فرونشست می‌تواند برای زیرساخت‌های شهری و عمرانی داشته باشد اشاره کرد و توضیح داد: برخی از پروژه‌های جدید، به‌ویژه در مناطقی که در معرض فرونشست قرار دارند، بدون در نظر گرفتن نرخ فرونشست در حال اجرا هستند.
شریفی تاکید کرد: هرگونه پروژه عمرانی باید با توجه به خطرات ناشی از فرونشست و گسل‌ها طراحی شود. ما به‌دنبال آن هستیم که نقشه‌های خطر فرونشست را با هدف مدیریت هدفمند پدیده فرونشست برای استان تهیه کنیم تا از این طریق تا حد امکان خطر فرونشست برای سازه ها را کاهش دهیم.
وی همچنین به وضعیت دشت‌های استان اشاره کرد و گفت: دشت‌های مشهد، نیشابور، بردسکن، کاشمر، خواف، جوین، تربت جام- فریمان و رخ از جمله دشت‌های بحرانی ما هستند. در برخی از این دشت‌ها، فرونشست تا 20 سانتی‌متر و حتی بیشتر نیز مشاهده شده است و در کل استان بیش از 3000 کیلومترمربع از اراضی به واسطه ایجاد درز، شکاف و فروچاله های ناشی از فرونشست بلا استفاده شده اند.
شریفی با اشاره به ضرورت به‌روزرسانی مستمر داده‌ها و آمارها در زمینه فرونشست، اظهار کرد: داده‌های به‌دست آمده از مطالعات اخیر نشان می‌دهد که گستره فرونشست در برخی از مناطق مشهد به‌طور پیوسته در حال گسترش است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق در پایان سخنان خود گفت: باید بپذیریم که کشوری با منابع آبی محدود و خشک هستیم و برای مدیریت بحران های ناشی از برداشت و مصرف بی رویه آب فرهنگ استفاده از آب، صرفه جویی و مدیریت مصرف و استفاده بهینه و حداکثری از پساب ها و بازچرخانی آن و همچنین پرهیز از ترس بیان حقایق و تعارف با مردم را کنار بگذاریم. بایستی مطابق با طرح های آمایش سرزمین از بارگذاری و تمرکز خارج از توان دشت ها به خصوص در کلان شهرها دوری و به جای تامین آب بین حوضه ای به هر قیمت به مدیریت توسعه ساختاری، صنعتی و تجاری در کل کشور بپردازیم. ایشان از کلیه محققین و مجریان طرح های مطالعاتی درخواست کردند که از بخشی نگری و نگاه پروژه محور به پدیده فرونشست به واسطه ارائه مکرر نرخ های فرونشست در دشت های کشور پرهیز کرده و با ارائه راه کارهای کوتاه، میان و بلندمدت به حاکمیت در مدیریت این مخاطره کمک نمایند. 

ایشان تاکید کردند که سازمان زمین شناسی با نگاه مسئولانه در حال حاضر پروژه بررسی و مطالعه هندسه آبخوان های کشور با هدف پیش بینی و پیشگیری و تهیه نقشه‌های ریسک را با هدف مدیریت حداکثری بحران فرونشست در دستور کار قرار داده است.