1402/07/12
تعداد بازدید: 34446
به گزارش روابط عمومی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، محققان کشور از اجرای طرح دقیق سازی نقشه گسل های کلانشهر مشهد خبر دادند که در این تحقیق مشخص شد 4 گسل مهم در این کلان شهر وجود دارد که از این تعداد، گسل کشف رود در شمال و گسل سنگ بست در جنوب مشهد دارای فعالیت لرزه زا هستند.
معاون اداره‌کل زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی منطقه شمال‌شرق و مجری این طرح پژوهشی درباره اجرای پروژه «دقیقسازی گسل‌های شهر مشهد» گفت: سازمان مدیریت بحران کشور، سال ۱۳۹۷ قانونی را مصوب کرد که بر اساس آن مقرر شد نقشه تدقیق ۵ کلانشهر «مشهد»، «کرج»، «تهران»، «تبریز» و «کرمان» تهیه شود.
هادی شریفی افزود: بر اساس این قانون تأکید شده بود که برای این ۵ کلانشهر نقشه‌های گسل دقیق شده تهیه شود، ولی از آنجایی که اجرای این طرح بسیار تخصصی، پرهزینه و زمان‌بر است، از سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی درخواست شد تا برای تهیه این نقشه شرح خدمات و برآورد هزینه صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس برآورد سازمان زمین‌شناسی در سال ۹۷ با توجه به پوشش آبرفتی و سازهای در محیط شهری و محدودیت مطالعات سطحی و زیرسطحی، تحقیقات در چند مرحله طراحی و برآورد هزینه انجام شد که به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای مرحله اول شامل مطالعات میدانی و زیرسطحی در حد ژئوفیزیک مورد تأیید و ارزیابی قرار گرفت.
به گفته شریفی، متاسفانه به‌رغم مخالفت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور قبل از انجام مطالعات دقیقسازی گسل‌های با مقیاس ۱:۲۵۰۰۰(مقیاس نقشه) تصویب و حریم ۱۵۰ متر در طرفین گسل‌ها برای سازه‌های با اهمیت خیلی زیاد تصویب و ابلاغ شد.
مجری طرح دقیقسازی نقشه گسل‌های کلانشهر مشهد گفت: با انجام مطالعات میدانی و مطالعات ژئوفیزیک تا حدودی مسیر عبور گسل‌ها، تدقیق و گزارش و نقشه آن در اختیار مراجع ذی‌صلاح جهت تایید، تصویب و ابلاغ قرار گرفت.
هنوز امکان تعیین دقیق حریم گسل ها وجود ندارد
وی با تأکید بر اینکه بر اساس این داده‌ها هنوز هم نمی‌توان حریم دقیق برای گسل‌ها تعیین و بر مبنای آن پارامتر‌ها را طراحی و نوع ساخت‌وساز را تعیین کرد، یادآور شد: مطالعات مربوط به تهیه نقشه‌های تدقیق گسل‌ها کلانشهر مشهد در حال حاضر فقط شامل مسیر دقیق شده گسل‌ها می‌شود که مطالعات تکمیلی جهت تعیین حریم را نیاز دارد.
شریفی با بیان اینکه بر اساس قانون، متولی اجرای این طرح وزارت راه و شهرسازی (مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی) است، خاطرنشان کرد: در آن زمان با همکاری کارگروه مطالعات مخاطرات زلزله و لغزش لایه‌های زمین که اکنون این کارگروه منحل شده، رویداد‌های لرزه‌ای استان خراسان رضوی مورد بررسی قرار می‌گرفت و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در جلسات این کارگروه قبل از ابلاغ قانون پیشنهادی برای اجرای تهیه نقشه‌های تدقیق گسل‌های کلانشهر مشهد ارائه می‌شد.
معاون اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق با بیان اینکه برای تهیه نقشه‌های تدقیق شده گسل‌ها، در ابتدا نقشه اولیه گسل‌های شهر مشهد در مقیاس یک بیست و پنج‌هزار مبنای کار ما برای تهیه نقشه تدقیق گسل مشهد قرار گرفت، ولی ما قبل از آن برداشت‌های میدانی برای گسل‌ها را در سال ۹۶ برای طرح تدقیق مسیر گسل‌ها آغاز کرده بودیم، گفت: در سال ۹۷ قراردادی با این اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی منعقد و اقدام به اجرای پروژه تهیه نقشه‌های تدقیق به صورت رسمی کردیم.
وی با بیان اینکه در اردیبهشت ماه سال ۹۷ برداشت‌های میدانی این طرح به پایان رسید، یادآور شد: مرحله دوم این طرح «مطالعات زیرسطحی» و «برداشت داده‌های ژئوفیزیکی» بود که در آبان ماه سال ۹۷ شروع شد و در نهایت در سال ۹۹ گزارش نهایی این مطالعات را ارائه دادیم که این مرحله در واقع مرحله اول طرح تدقیق گسل‌ها به شمار می‌رود و در این مرحله ۲۵ هزار نقطه مگنتومتری، ۴۳۰ نقطه سونداژ ژئوالکتریک و ۵۷ ایستگاه آرایه برداشت شد.
شریفی مرحله سوم این پروژه را شامل مطالعات «ژئوفیزیکی تکمیلی»، «حفاری-ترانشه‌زنی» و مطالعات «دیرینه لرزه‌خیزی» دانست و اظهار کرد: با انجام مرحله سوم مطالعات می‌توانیم با مشخص کردن ساز و کار دقیق و نرخ جابجایی در مورد تعیین حریم گسل و ضوابط آن تصمیم‌گیری کنیم.
به گفته مجری طرح تهیه نقشه تدقیق کلانشهر مشهد در حال حاضر حریمی که برای این مطالعات تعیین شده ۱۵۰ متر در هر طرف گسل است و برای تهیه نقشه‌های دقیق شده باید این حریم کوچکتر شود.
ضرورت مطالعات تدقیق گسل برای ساختمان های حساس
وی تأکید کرد: این حریم با تاکید سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و مصوبه شورای فنی استان برای ساختمان‌های حساس مانند بیمارستان‌ها، ساختمان‌های دولتی، مدارس، جایگاه‌های سوخت، ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز و... در حال اجرا است و برای سایر سازه‌های بایستی منتظر انجام مطالعات تکمیلی باشیم.
معاون اداره‌کل زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی منطقه شمال شرق افزود: برای برج‌هایی که هم اکنون در شهر مشهد احداث می‌شود، ضوابط ساخت در حریم گسل‌ها مطابق مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ۱۴۰۰ با همان مقیاس یک‌بیست‌و پنج‌هزار انجام می‌شود که نیاز به بازنگری جدی دارد.
نتیجه مطالعات نشان داد: 2 گسل مشهد لرزه زا است
وی در خصوص جزئیات گسل‌های کلانشهر مشهد توضیح داد: در این کلانشهر ۴ گسل اصلی وجود دارد که دو گسل «کشف‌رود» و «توس» در شمال مشهد و گسل‌های «جنوب مشهد» و «سنگ بست-شاندیز» در جنوب مشهد با امتداد شمال باختر-جنوب خاور در شمال و جنوب مشهد قرار گرفته‌اند.
شریفی خاطرنشان کرد: از این تعداد گسل اصلی، گسل «کشف‌رود» در شمال و گسل «سنگ بست» در جنوب مشهد دارای فعالیت لرزه‌زا هستند و گسل کشف رود جزو گسل‌های فعال است و مهم‌ترین فعالیت آن با بزرگای ۶.۱ در سال ۲۰۱۷ در سفیدسنگ بوده است.
وی با بیان اینکه، زلزله‌های ۶.۶ در سال ۱۶۷۳ میلادی معادل ۱۰۵۲ خورشیدی که موجب تخریب بخش بزرگی از شهر مشهد شد از دیگر رخداد‌های لرزه‌ای گسل کشف‌رود به شمار می‌رود، تصریح کرد: گسل‌های جنوب مشهد به طول ۱۱۶ کیلومتر، طول گسل کشف‌رود ۱۶۴ کیلومتر، گسل توس ۸۶ کیلومتر و گسل سنگ شاندیز ۷۴ کیلومتر برآورد شده است.
به گفته مجری طرح تهیه نقشه تدقیق کلانشهر مشهد، گسل جنوب مشهد با وجود آنکه گسل بزرگی به شمار می‌رود، ولی تاکنون نه فعالیت تاریخی (قبل از استفاده از دستگاه‌های لرزه‌نگار در ایران) و نه فعالیت دستگاهی (زلزله‌های ثبت شده با دستگاه‌های لرزه‌نگار) داشته، ولی گسل‌های شمال مشهد به لحاظ لرزه‌ای بسیار مهم هستند؛ اهمیت گسل جنوب مشهد به دلیل تمرکز عمده بخش بلندمرتبه‌سازی در جنوب این شهر است.
نقشه پایه مسیر گسل‌ها مرحله دوم مطالعات تدقیق گسل‌های شهر مشهد
ساخت و سازهای بلندمرتبه در گروه مطالعات تدقیق گسل
وی با بیان اینکه ساخت و ساز سازه‌های بلندمرتبه با استناد به داده‌های نادقیق در حال اجرا شدن است، خاطرنشان کرد: همچنان منتظر تصمیم‌گیری و تأمین اعتبار انجام این مطالعات هستیم تا فرآیند تعیین حریم دقیق گسل‌ها با قطعیت بالاتری اجرا شود؛ چراکه حریم ۳۰۰ متر کنونی در پیرامون گسل‌ها برای از لحاظ اندازه و دقت از عدم قطعیت بالایی برخوردار است و بر اساس استانداردها، اعمال این حریم نادرست است.
شریفی با بیان اینکه در حال حاضر برای استانداردسازی حریم گسل‌ها اقدامی نشده، و مبنای کاری همان حریم ۳۰۰ متر است، ادامه داد: در قسمت شمال مشهد و در حریم گسل «کشف‌رود» تقریباً معضل اصلی این است که بافت فرسوده مشهد در مجاورت این گسل است در حالی که این گسل یک گسل فعال به شمار می‌رود و با بافت فرسوده شهری فاصله نزدیکی دارد.
معاون اداره‌کل زمین شناسی و اکتشافات‌معدنی منطقه شمال شرق افزود: گسل جنوب مشهد در بخش مهمی از بافت شهری در حال توسعه و شامل محدوده بلندمرتبه‌سازی قرار گرفته که البته در بخش جنوب شرقی این گسل که از شهر مشهد خارج می‌شود در حال حاضر توسعه بلندمرتبه‌سازی انجام نشده است.
وی با بیان اینکه تهیه نقشه‌های دقیقسازی شده برای سبزوار و نیشابور را در دستور کار داریم، گفت: با توجه به توسعه قابل توجه دو شهر سبزوار و نیشابور، تهیه نقشه‌های دقیق شده گسل‌های این دو شهرستان را در دستور کار داریم.
برداشت داده‌های آرایه میکروترمور مرحله دوم مطالعات تدقیق گسل‌های شهر مشهد
ضرورت مطالعات پیشگیری و پیش بینی مخاطرات توسط محققان
این محقق حوزه زمین‌شناسی در پاسخ به این سوال که آیا بر اساس نقشه‌های تدقیق شده، ساختمان‌های حساس ساخته شده روی حریم گسل‌های فعال جابه‌جا می‌شوند، گفت: تا زمانی که اطلاعات دقیق‌تری از سازوکار گسل‌ها، نرخ جابه‌جایی گسل‌ها و بزرگای زلزله احتمالی ایجاد شده توسط این گسل‌ها در اختیار نداشته باشیم، نمی‌توانیم از نظر علمی در مورد سازه‌ها و ضوابط ساخت و ساز آن‌ها اظهار نظر کنیم ضمن اینکه در مورد سازه‌های ساخته شده در حریم گسل‌ها بعد از تکمیل مطالعات متناسب با موقعیت سازه در حریم، درجه اهمیت و نوع سازه مشخص می‌شود.
وی با بیان اهمیت مطالعات و پیش‌بینی مخاطرات گفت: متأسفانه مدیریت بحران در کل کشور به‌گونه‌ای است که بعد از وقوع بحران به فکر چاره‌اندیشی و اختصاص بودجه جهت جبران خسارت محدود می‌شود و به طور کلی مطالعات پیشگیری و پیش‌بینی مخاطرات را در آن جایگاهی ندارد و ما بار‌ها این موضوع را اعلام کردیم، ولی تنها در زمان وقوع زلزله، مجدداً کارگروه‌ها تشکیل می‌شود و بعد از فروکش کردن اثرات زلزله، موضوع آن به کنار گذاشته می‌شود.
شریفی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین چالش ما در تهیه این نقشه‌ها این است که متولی اجرای آن وزارت راه و شهرسازی است و این وزارتخانه بیشتر درگیر مسایل مربوط به راه و به خصوص مسکن هستند و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به عنوان بازوی کمکی این وزارتخانه نیز توان اجرایی و مدیریت موضوع را دارا نیست، از این رو رویکرد این وزارتخانه برای مدیریت مخاطرات کمرنگ شده به‌گونه‌ای که روند پایش مخاطرات به خصوص در استان‌ها با چالش مواجه شده است.
مجری طرح تهیه نقشه تدقیق کلانشهر مشهد ادامه داد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور طبق وظایف حاکمیتی و ذاتی خود همچنان به مأموریت خود در زمینه پایش مخاطرات توجه دارد و در صورت وقوع مخاطراتی، آن را مطالعه و گزارش‌های آن را تهیه می‌کند، ولی مسیر ما برای ادامه حرکت تا حد قابل توجه محدود است.
برداشت داده‌های آرایه میکروترمور مرحله دوم مطالعات دقیقسازی گسل‌های شهر مشهد
وضعیت فرونشست در استان خراسان رضوی
وی افزود: از زلزله مهمتر، مسئله فرونشست است و ما آخرین مطالعاتی که در زمینه فرونشست داشتیم مربوط به اواخر سال ۹۸ بوده و بعد از آن ما مکاتبات زیادی برای ادامه این مطالعات داشتیم.
شریفی با اشاره به آخرین وضعیت فرونشست زمین در مشهد گفت: ۶ دشت بحرانی «نیشابور»، «مشهد»، «بردسکن»، «خواف»، «جوین» و «سبزوار» در استان خراسان رضوی داریم.
وی تصریح کرد: ما برای فرونشست زمین تا سال ۲۰۲۰ مطالعات را انجام دادیم که بیشترین نرخ فرونشست در دشت مشهد حدود ۱۶ سانتی‌متر در سال برای غرب مشهد و در محدوده بین مشهد و چناران است که در حال حاضر بیشترین برداشت آب‌های زیر زمینی در این منطقه رخ می‌دهد.
به گفته معاون اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق از آنجایی که در طی سالیان گذشته آب سد «دوستی» به عنوان بزرگترین منبع تامین آب شهر مشهد بوده و چاه‌های بهره‌برداری سطح شهر برداشتی نداشته، خوشبختانه در اکثر مناطق شهر مشهد فرونشست متوقف شده، ولی به سمت غرب مشهد و چناران و همچنین دشت بین مشهد و چناران که برداشت‌های زیادی در آن صورت گرفته و می‌گیرد، نشست زیادی در حال رخداد است که در آینده نزدیک عوارض سطحی آن نمایان خواهد شد.
وی افزود: در حال حاضر دشت‌های نیشابور، بردسکن و خواف و جوین از بحرانی‌ترین دشت‌های استان در زمینه گسترش فرونشست زمین به شمار می‌رود.
